De beat: ritme en maatsoorten begrijpen

Wat is de beat in muziek?

In muziek is een maat een basiseenheid voor het organiseren en verdelen van muzikale tijdsdelen. Een maat wordt meestal gedefinieerd door een regelmatig ritme van tellen, genaamd beats. Een maat wordt in een partituur altijd afgebakend door een maatstreep.

De maataanduiding van een muziekstuk (eigenlijk tijdsaanduiding genoemd) bepaalt hoe een maat precies is verdeeld, dat wil zeggen hoeveel tellen er per maat zijn en hoe lang de afzonderlijke tellen zijn. Voorbeeld: De maataanduiding 2/4 betekent dat elke maat uit twee tellen bestaat, die elk een kwartnoot lang zijn.

Tijdsindelingen

De maataanduiding in een muziekstuk wordt vaak weergegeven in de vorm van een breuk, waarbij twee getallen boven elkaar staan. Dit geeft het ritmische kader van het stuk aan. Elk getal heeft zijn eigen betekenis:

• Topnummer (teller): Dit nummer geeft aan hoeveel tellen er in een maat zitten. Het laat zien hoe vaak de gegeven nootwaarde (bepaald door het subnummer) voorkomt in de maat. Bijvoorbeeld, als het bovenste getal 3 is (zoals in 3/4), dan zijn er drie tellen in die maat.
• Ondergetal (noemer): Dit getal vertegenwoordigt de nootwaarde die wordt geteld als een enkele tel. Het subgetal is altijd een macht van 2 en verwijst naar de corresponderende noot (1 staat voor hele noot, 2 staat voor halve noot, 4 staat voor kwart noot, 8 staat voor achtste noot, 16 staat voor zestiende noot...).

Een voorbeeld:

• 4/4 maat: Dit betekent dat er vier tellen in een maat zitten, waarbij elke tel een kwartnoot is. Deze maat wordt vaak de "gewone maat" genoemd.
• 3/4 tijd: Dit betekent dat er drie tellen in een maat zitten en dat elke tel een kwartnoot is. Een wals is een typisch voorbeeld van een 3/4 maat.
• 6/8 tijd: Een maat bestaat uit zes tellen, waarbij elke tel een achtste noot is. Vaak is deze maat opgedeeld in twee grote tellen, die elk uit drie achtste noten bestaan.

Elke tel in de maat heeft zijn eigen klemtoonvolgorde, die beschrijft hoe sterk of zwak een tel binnen een maat wordt beklemtoond. De basisregel is dat in elke maat de eerste tel sterk wordt geaccentueerd en alle volgende tellen minder sterk.

Eenvoudige maatsoorten

Eenvoudige maatsoorten hebben ofwel een 2 of een 3 in de teller (bovenste breuk). Bekende voorbeelden van dit type zijn 2/4, 3/4 of 3/8. Ze worden "eenvoudig" genoemd omdat er in zulke maatsoorten altijd maar één sterk geaccentueerde maat in de maat is, alle andere zijn zwak.

• In maatsoorten met een 2 in de teller is de eerste tel zwaar geaccentueerd, de tweede licht geaccentueerd: zwaar - licht
• In maatsoorten met een 3 in de teller wordt de eerste tel zwaar geaccentueerd, de andere twee licht geaccentueerd: zwaar - licht - licht

Samengestelde maatsoorten

Samengestelde maatsoorten zijn samengesteld uit meerdere eenvoudige maatsoorten. De verdeling van de spanning is niet altijd duidelijk uit de maataanduiding. Er is echter een consensus voor de meest voorkomende maatsoorten:

Voor even maatsoorten (bestaande uit veelvouden van 2 in de teller en noemer) is de eerste tel zwaar, de volgende zwak, de volgende halfzwaar, de volgende zwak. Voorbeeld: In 4/4 tijd is de spanningsverdeling zwaar - licht - halfzwaar - licht.

Voor oneven maatsoorten (bestaande uit veelvouden van 3 in de teller) is de eerste tel zwaar, de volgende twee licht, de volgende zwaar, de volgende twee licht, enz. Voorbeeld: In 6/8 maat is de spanningsverdeling zwaar - licht - licht - (half)zwaar - licht - licht.

De juiste maataanduiding kiezen

Wanneer je een nieuw nummer componeert, moet je beslissen welke maatsoort het moet hebben. In de meeste gevallen is dat 4/4, of wordt er een andere maatsoort gegeven door de stijl (de maatsoort voor een wals is bijvoorbeeld altijd 3/4). Anders kun je de maatsoort bepalen op basis van de volgende factoren:

1. Gevoel en ritme:
   • Luister naar het natuurlijke ritme van je melodie of liedje. Klap of tik met je voet om het ritmische basispatroon te voelen.
   • Ga na of het ritme in regelmatige pulsen verloopt (wat zou kunnen duiden op een eenvoudige maatsoort) of dat het in groepjes van drie verloopt (wat zou kunnen duiden op een samengestelde maatsoort).
2. Aantal slagen:
   • Tel het aantal tellen in een terugkerend patroon of gedeelte. Dit kan je een indicatie geven van het aantal tellen per maat.
3. Muzikale frasering:
   • Bedenk hoe de muzikale zinnen gerangschikt zijn. Een frase die verloopt in even stappen van 4 past waarschijnlijk goed bij een 4/4 maatsoort, terwijl een frase die verloopt in groepjes van 3 past bij een 3/4 of 6/8 maatsoort.
4. Persoonlijke voorkeur:
   • Uiteindelijk zijn er geen harde en snelle regels over welke maatsoort "goed" of "fout" is. Het hangt allemaal af van je artistieke visie en wat je wilt uitdrukken. Als een bepaalde maatsoort voor jou goed voelt, dan is het waarschijnlijk de juiste keuze voor je nummer.

Tijdsaanduidingen van verschillende muziekstijlen

Hoewel er geen strikte regels zijn, zijn er een aantal maatsoorten die vaker voorkomen in bepaalde muziekstijlen:

1. Klassieke muziek:
   • 4/4: Komt voor in veel symfonieën, sonates en kamermuziekstukken.
   • 3/4: Walsen (bijvoorbeeld de werken van Johann Strauss) en andere dansen.
   • 2/4: Polka's en enkele marsen.
   • 6/8: Soms in snellere dansen of bepaalde delen van symfonieën en suites.
2. Jazz:
   • 4/4: De meeste jazzstandards, vooral in bebop en moderne jazz.
   • 3/4 en 6/8: Af en toe in modernere vormen of in etno-jazz stukken.
   • 5/4 en 7/4: Af en toe in moderne jazz of fusion; een bekend voorbeeld is "Take Five" van Dave Brubeck in 5/4.
3. Rock en pop:
   • 4/4: Het overgrote deel van rock- en popmuziek is geschreven in 4/4 maat.
   • 3/4 en 6/8: Gebeurt minder vaak, maar sommige ballads of meer speciale nummers kunnen in deze maten staan.
4. Volksmuziek en wereldmuziek:
   • Tijdsaanduidingen kunnen variëren per cultuur en regio. Sommige traditionele Bulgaarse muziek gebruikt bijvoorbeeld 7/8 of 11/8, terwijl een Ierse jig meestal in 6/8 maat is.
5. Latijnse muziek:
   • 4/4: Veel stijlen zoals salsa, cha-cha-cha en bolero.
   • 6/8: Sommige Afro-Cubaanse ritmes en andere traditionele vormen.
6. Country:
   • 4/4: De meeste countryliedjes.
   • 3/4: Sommige country ballads of walsen.
7. Blues:
   • 4/4: Standaard voor de meeste bluesvormen.
   • 12/8: Een "triplet" 4/4 maat die vaak voorkomt in langzamere bluesstukken, waardoor een triplet gevoel ontstaat op elke tel.
8. Elektronische dansmuziek (EDM):
   • 4/4: De dominante maatsoort voor de meeste subgenres van EDM.

De opmaat

Een upbeat, ook wel "beat" of "suggestie" genoemd, in muziek verwijst naar de noten of tonen die voorafgaan aan een volle maat. Het introduceert als het ware de eerste volle maat van een muziekstuk of muzikale frase.

Dit heeft tot gevolg dat de eerste maat van een muziekstuk niet het volledige aantal beats heeft dat in de maataanduiding staat. De upbeat en de laatste maat van een muziekstuk vormen samen vaak een volle maat - de laatste maat wordt daarom ingekort met de lengte van de upbeat.