Kwintencirkel: uitleg, praktische toepassing en geheugensteuntjes

Wat is de cirkel van kwinten?

De kwintencirkel (ook wel kwartcirkel genoemd) is een grafische voorstelling van de 12 majeur- en mineurtoonaarden in kwintenintervallen die veel informatie geeft. De kwintencirkel helpt ons om snel de kenmerken van een toonaard te herkennen. Maar het helpt ons ook om akkoorden te bouwen, om de pentatoniek te vinden of om te harmoniseren in verschillende toonsoorten.

Je kunt de kwintencirkel snel leren en opschrijven als dat nodig is, omdat elke toonaard altijd een kwint verwijderd is van de volgende - je hoeft dus altijd maar een kwint omhoog (7 halve tonen) om bij de volgende toonaard te komen.

Je begint altijd bovenaan in het midden bij C majeur en gaat in een cirkel met de klok mee in vijfde stappen. Elke stap met de klok mee betekent een kruis meer. Maar als je in de kwintencirkel tegen de klok in gaat, ga je in intervallen van kwarten en bij elke stap voeg je een ♭ teken toe.

De buitenste cirkel toont de majeur toonaarden en de binnenste cirkel de parallelle mineur toonaarden, die altijd 3 halve tonen onder de majeur toonaard liggen. Zo kun je snel de parallelle toonaarden vinden zonder te hoeven rekenen.

Gebruik van de kwintencirkel

Grote toonsoorten bepalen met gekruiste accidentalen

We beginnen bovenaan de kwintencirkel in het midden met C majeur, omdat deze toonaard geen toevalligheden heeft. Vanaf hier ga je met de klok mee om de toonsoorten met toevalligheden te vinden. Elke keer dat je een stap verder gaat, voeg je een toevalsteken toe.

Zoals je ziet is de toonsoort altijd een halve toon boven de laatste toevallige - je kunt ook andersom werken: Als je alleen de toevalligheden hebt maar de toonsoort niet weet, kun je die met deze methode ook goed bepalen.

Als voorbeeld: Als je 3 toevalligheden hebt (F#, C#, G#), dan weet je dat de toonsoort A majeur is (omdat we een halve toon omhoog gaan van G# naar A).

Grote toonsoorten bepalen met ♭ toevallige toetsen

Om de toonaarden met het teken ♭ in de kwintencirkel te vinden, beginnen we weer bij 12 uur in C majeur. Maar nu gaan we tegen de klok in (in intervallen van kwarten) en voegen we bij elke stap een ♭ teken toe.

Ook hier is er een truc om uit de toevalligheden de juiste toonaard te herkennen: De grondtoon van de toonaard is het voorlaatste ♭-teken. Als er maar 1 ♭-teken is, dan is het altijd F-groot.

Een voorbeeld: Als er 4 ♭-tekens in onze muzieknoten staan (B♭, E♭, A♭, D♭), dan is de toonsoort A flat majeur omdat A flat onze voorlaatste toevallige is.

Meer dan 5 toevallige toetsen: Enharmonische toetsen

Theoretisch ontbreken er enkele toonaarden in de kwintencirkel. Bijvoorbeeld, waar is Gis majeur of Cis majeur?

Deze toonaarden worden voorgesteld door de corresponderende enharmonische toonaarden, die in de praktijk dezelfde noten bevatten maar een andere naam hebben. Bijvoorbeeld, Cis majeur zou theoretisch 7 toevalligheden hebben # en zou dus erg ingewikkeld zijn om te lezen. De enharmonische toonaard van D flat majeur heeft echter maar 5 accidentalen van Bes en is daarom gemakkelijker te spelen.

Stellingen voor de kwintencirkel

Met behulp van geheugensteuntjes kun je snel de kwintencirkel leren. Voor de toetsen met het toevallige # kun je de volgende zin onthouden:

Good Dogs Always Eat Before Furry Cats

Het eerste woord begint met G, dus G is eerste en heeft daarom maar één kruisje; het tweede woord begint met D, dus D is tweede en heeft daarom twee kruisjes; A is derde en heeft daarom drie kruisjes, enz.

Voor de toetsen met een b-teken is er het volgende ezelsbruggetje:

Five Big Elephants Are Dragging Garbage Cans

Nogmaals: het eerste woord begint met F en staat op de eerste plaats, dus F heeft maar één ♭; het tweede woord begint met B en staat op de tweede plaats, dus B majeur heeft twee ♭; Het staat op de derde plaats, dus de toonsoort heeft drie ♭, enz.

Kleine toonsoorten bepalen

De mineurtoonaarden liggen aan de binnenkant van de kwintencirkel en liggen altijd direct naast de parallelle majeurtoonaard. De mineurtoonaard ligt altijd 3 halve tonen (een kleine terts) onder de majeurtoonaard.

Mineurtoonaarden hebben hetzelfde aantal toevalligheden als hun parallelle majeurtoonaarden - dus hoe kun je aan de toevalligheden zien welke toonaard het is?

Het is meestal voldoende om naar de laatste maat van het nummer te kijken om te zien wat de laatste noot is, omdat dit meestal de grondnoot van het nummer is. Songs eindigen meestal op de grondtoon om een gevoel van resolutie te geven (voor meer hierover, zie mijn artikel over muzikale cadensen).

Dus als ik een stuk heb met twee kruizen, weet ik dat de toonsoort D majeur of B mineur is. Dan kijk ik naar de laatste noot - als het een D is, zijn we in D majeur, en als het een B is, zijn we in B mineur.

Toonladderbouw met de kwintencirkel

➔ Klik hier om het volledige artikel over toonladders te lezen

We kunnen de kwintencirkel ook gebruiken om de noten van mineur- of majeurtoonladders te vinden.

Het vinden van de majeur toonladder met de kwintencirkel

Het is heel eenvoudig om uit de kwintencirkel te halen welke noten de majeur toonladder vormen. Voor de toonsoort van G-majeur hoef je bijvoorbeeld alleen maar de volgende stappen te doen:

1. We zoeken naar de begintoon, in dit geval G.
2. Doe een stap naar links (tegen de klok in). In dit geval kom je uit bij C.
3. De 7 noten vanaf C met de klok mee vormen de majeur toonladder van G.

Het vinden van de mineur toonladder met de kwintencirkel

Om de natuurlijke mineurtoonladder te krijgen, moeten we weer met de parallelle toonaarden werken. De mineurtoonladder heeft dezelfde noten als de parallelle majeurtoonladder, maar begint op de zesde graad.

Laten we als voorbeeld D mineur nemen. Om de mineurtoonladder te verkrijgen, gaan we als volgt te werk:

1. Eerst zoeken we onze hoofdnoot in de binnenste cirkel, in dit geval D.
2. Dan zoeken we de grote breedtecirkel die er direct naast ligt op de buitencirkel. In dit geval is dat F.
3. We zetten één stap naar links (tegen de klok in), voor F zou dit B zijn.
4. De 7 noten vanaf B met de klok mee zijn de F majeur toonladder en dus ook de D mineur toonladder.

Akkoordenstructuur met de kwintencirkel

Voordat je akkoorden gaat vormen, moet je twee concepten helder hebben:

• Een majeurakkoord bestaat uit de grondtoon, de grote terts en de kwint.
• Een mineurakkoord bestaat uit de grondtoon, de kleine terts en de kwint.

Constructie van een majeur akkoord met de kwintencirkel

De structuur van een majeur akkoord is heel eenvoudig, want de grondtoon en de kwint zijn buren. Dus je gaat een stap verder vanaf de grondtoon met de klok mee en je hebt de kwint van het akkoord. Om de ontbrekende toon, de terts, te vinden, kijk je gewoon welke toon onder deze kwint ligt in de binnenste cirkel (de kleine paralleltoon).

Bijvoorbeeld, om het D majeur akkoord te bouwen:

1. Eerst zoeken we D in de buitencirkel, wat onze grondtoon is.
2. Zijn kwint is de volgende noot als je één stap met de klok mee gaat, in dit geval een A.
3. Zijn grote terts staat er recht naast in de binnenste cirkel (kleine paralleltoon).

Dus ons majeurakkoord bestaat uit D - F# - A.

Een mineurakkoord bouwen met de kwintencirkel

De structuur van een mineurakkoord is ook heel eenvoudig als je de kwintencirkel nader bekijkt. De kleine terts is de parallelle toon aan de majeur en de kwint is één stap met de klok mee vanaf de grondtoon.

Laten we als voorbeeld het G mineur akkoord nemen.

1. Eerst zoeken we G op de binnenste cirkel, wat onze grondtoon is.
2. De vijfde wordt gevonden door één stap met de klok mee te gaan vanaf dewortel, in dat geval kom je uit bij D.
3. De onderste terts is de grote paralleltoon van de grondtoon, dus we gaan gewoon naar buiten vanaf de grondtoon en komen in dit geval uit op B.

Dus ons mineurakkoord bestaat uit G - B - D.

Een pentatonische toonladder bouwen met de kwintencirkel

Met de kwintencirkel is het vrij eenvoudig om de pentatonische toonladders te vinden. We beginnen met de majeur pentatonische toonladder.

Het vinden van de grote pentatonische vanuit de kwintencirkel

Om de majeur pentatonisch te bepalen, hoef je alleen maar de grondtoon in de buitenste cirkel van de kwintencirkel te vinden. Deze en de vier volgende tonen met de klok mee vormen de majeur pentatoniek.

Als we bijvoorbeeld de pentatonische toonladder van A willen krijgen, zoeken we deze noot in de buitenste cirkel en de volgende 4 vormen hun pentatonische toonladder met A: A, E, B, F# en C#.

Het vinden van de kleine pentatoniek uit de kwintencirkel

Het proces voor de kleine pentatoniek is vergelijkbaar. Omdat de mineur pentatoniek dezelfde noten bevat als de relatieve majeur pentatoniek, hoef je alleen de volgende stappen uit te voeren:

1. We zoeken de grondtoon van de kleine pentatoniek die we zoeken in de binnenste cirkel.
2. We zetten een stap naar buiten in de kwintencirkel, naar de parallelle majeur toonaard.
3. Uitgaande van de majeur paralleltoonaard tellen we nog 4 stappen naar rechts. Deze 5 noten vormen de kleine pentatoniek van onze startnoot.

Als voorbeeld is hier de identificatie van de pentatoniek in E mineur:

Harmonisatie van de majeur toonladder

De kwintencirkel kan nog veel meer - hij kan ons helpen om de juiste akkoorden te vinden voor elke toonaard en met één eenvoudige regel kun je majeur-, mineur- en zelfs verminderde akkoorden vinden. Omdat de majeur toonladder uit 7 akkoorden bestaat, moet je 7 stappen nemen om alle akkoorden te vinden.

We zullen de toonsoort van D-majeur als voorbeeld nemen:

1. Eerst zoeken we de D majeur in de buitenste cirkel, die onze grondtoon is.
2. De vijfde stap, de dominant, is een stap verder met de klok mee, in dit geval A majeur.
3. De vierde stap, de subdominant, is een stap verder tegen de klok in, in dit geval G majeur.
4. De tweede graad is de subdominant parallel, dat wil zeggen de kleine paralleltoon van de vierde graad, in dit geval E mineur.
5. De derde graad is de dominantparallel, dat wil zeggen de kleine paralleltoon van de vijfde graad, in ons geval Fis klein.
6. De zesde graad is de parallel met de grondtoon, dus die ligt op de binnenste cirkel naast de grondtoon. In ons geval is dat B mineur.
7. De zevende graad is de leidende toon en ligt rechts van de derde graad, dus rechts van onze 6 mineur- en majeurakkoorden. De zevende graad, cis, is verminderd.

En als je goed kijkt, is het allemaal logisch:

• De eerste, vierde en vijfde graad zijn majeurakkoorden en liggen daarom in de buitencirkel. De vierde en vijfde graad zijn respectievelijk een kwint en een kwart verwijderd van de grondtoon en liggen daarom direct naast elkaar.
• Het tweede, derde en zesde akkoord zijn mineurakkoorden en liggen in de binnenste cirkel. Het zijn de kleine parallelle toonaarden van de eerste, vierde en vijfde graad en liggen er dus direct naast in de binnencirkel.
• De septiem is gedimd en staat in de binnenste cirkel.

Overigens: de tegenoverliggende tonen in de kwintencirkel vormen een triton, het zogenaamde duivelsinterval, dat het octaaf precies halveert.

Harmonisatie van de natuurlijke mineur toonladder

Het harmoniseren van de mineurtoonladder met behulp van de kwintencirkel is ook kinderspel en de methode lijkt erg op, zo niet hetzelfde, als die van de majeurakkoorden.

We kijken naar de harmonisatie van de E mineur toonaard als voorbeeld:

1. Eerst vinden we e-minor in de binnenste cirkel, dat is onze grondtoon.
2. De vijfde graad (dominant), B mineur, is één stap met de klok mee.
3. De vierde graad (subdominant), een mineur, is één stap verder tegen de klok in.
4. De zesde graad is C majeur, de majeur parallel van de vierde graad, dus buiten a.
5. De derde stap is G majeur, de majeurparallel van de tonica, dus buiten e.
6. De zevende graad staat boven de vijfde graad, D majeur, omdat het de majeurparallel is van de vijfde graad.
7. De tweede stap, de verminderde stap, is de stap naast de vijfde stap: fis.

En nogmaals, het is allemaal logisch:

• Het eerste, vierde en vijfde akkoord zijn mineurakkoorden en liggen dus in de binnenste cirkel. Het vierde en vijfde akkoord zijn respectievelijk een kwint en een kwart verwijderd van de grondtoon en liggen dus aan weerszijden van de grondtoon.
• De terts, de zesde en de zevende zijn majeurakkoorden en liggen in de buitenste cirkel, direct boven de eerste, vierde en vijfde graad, omdat dit de grote parallelle toonsoorten zijn.
• De tweede trede is verkleind en bevindt zich op de binnenste cirkel.

Conclusie

De kwintencirkel laat ons zien dat muziek en wiskunde niet gescheiden zijn in hun essentie, maar uitdrukkingen zijn van hetzelfde universele principe - de zoektocht naar harmonie, orde en schoonheid in de wereld om ons heen. De kwintencirkel is daarom meer dan alleen een hulpmiddel voor musici en componisten. Het is een symbool van de onlosmakelijke verbinding tussen kunst en wetenschap, gevoel en logica, creativiteit en structuur.

Andere artikelen:

• Muzikale syncope eenvoudig uitgelegd
• 60 muzikale symbolen en tekens die iedereen zou moeten kennen