Als je thuis of in een thuisstudio zang wilt opnemen, heb je in principe twee apparaten nodig: een microfoon en een audio-interface. In theorie kun je meteen beginnen! Er zijn echter veel factoren die het geluid van de stem beïnvloeden, dus je moet van tevoren nadenken over de opstelling.
Niet alleen de zangmicrofoon heeft een grote invloed op het geluid, maar ook de akoestiek van de opnameruimte, de afstand tussen de zanger en de microfoon, de voorversterker, de AD-converter in de interface en zelfs de XLR-kabel.
We bekijken stap voor stap de verschillende processen voor het opnemen van zang, zodat je altijd de best mogelijke opnames maakt in je studio. Of je nu zelf opneemt of dat iemand anders naar je studio komt, deze gids is voor iedereen.
Bijpassend: Hoe je de perfecte stemketen creëert
Stap 1: De ruimte akoestisch optimaliseren
Het eerste waar je aan moet denken is de akoestiek van de ruimte waarin je de zang wilt opnemen. De akoestiek heeft een zeer grote invloed op de kwaliteit van de opname. Dus als je de mogelijkheid hebt, moet je zeker wat akoestische maatregelen nemen.
Maar als je niets kunt doen aan de akoestiek van de kamer, is dat niet zo erg - je moet je stem gewoon opnemen met een goede dynamische microfoon in plaats van een condensatormicrofoon, omdat dynamische microfoons minder van de omgeving oppikken.
Voor echt professionele resultaten is echter een minimum aan akoestische optimalisatie vereist, zo niet de hele ruimte, dan toch op zijn minst een akoestische booth of microfoonscherm.
Waarom zou ik de ruimte überhaupt akoestisch behandelen?
Wanneer een zanger in een gesloten ruimte voor een microfoon zingt, komen de geluidsgolven via twee paden de microfoon binnen:
- Direct geluid: Het geluid komt rechtstreeks uit de mond van de zanger in de microfoon (wat we eigenlijk willen).
- Geluidsreflecties: Het geluid dat weerkaatst tegen de muren van de geluidsbron komt dan de microfoon binnen (wat we niet willen).
Ons doel bij het optimaliseren van de akoestiek in ruimtes is om geluidsreflecties zoveel mogelijk te vermijden door absorbers te installeren op muren, plafonds en vloeren. Een absorber heeft de eigenschap om geluidsgolven te absorberen zodat ze niet meer gereflecteerd worden.
Dit komt omdat de reflecties ertoe bijdragen dat de stem onduidelijk, wazig en van een afstand klinkt. Vergelijkbaar met zingen in de badkamer. Faseproblemen kunnen ook optreden omdat de geluidsgolf van de reflectie uit fase bij de microfoon aankomt in vergelijking met het directe geluid.
Absorbers moeten op zijn minst op de muren en plafonds in de onmiddellijke nabijheid van de microfoon worden geplaatst. Samen met een tapijt direct tussen de zanger en de microfoon absorberen deze elementen de eerste reflecties van de stem en klinkt de zang droger en helderder.
Het is echter het beste om de hele kamer akoestisch te behandelen, met absorbers op de muren en het plafond, vloerbedekking voor de vloer en basvallen in de hoeken. Zo weet je zeker dat het geluid 100% zuiver blijft en er geen reflecties worden opgepikt.
Als je meer wilt weten, bekijk dan mijn gids voor doe-het-zelf optimalisatie van kamerakoestiek voor weinig geld - waarin ik in detail uitleg hoe je met een klein budget een goede kamerakoestiek kunt bereiken.
Als tussenoplossing (als je niet de hele ruimte wilt optimaliseren) kun je ook zangcabines gebruiken.
Het geluid is echter niet zo aangenaam als in een akoestisch behandelde ruimte, omdat een vocal booth erg klein is en de stem daardoor nogal onnatuurlijk klinkt. Veel beter dan in een onbehandelde ruimte natuurlijk, maar iets slechter dan in een normale akoestisch behandelde ruimte.
Micscreens zijn een andere tussenoplossing. Deze lijken op kleine zangcabines, maar worden alleen rond de microfoon geplaatst en zijn bedoeld om te voorkomen dat reflecties de microfoon binnendringen.
Er zijn modellen zoals de t.akustik Vocal Head Booth, de t.bone Micscreen XL of de Aston Microphones Halo Shadow. Dit is het laatste redmiddel als er geen akoestische behandeling mogelijk is en er geen vocal booth gekocht of gebouwd kan worden, omdat de absorptiecapaciteit van zulke kleine constructies nogal beperkt is.
Stap 2: Kies de juiste microfoon
Nu komt de volgende grote stap, de keuze van de zangmicrofoon. Als je geen goede kamerakoestiek hebt, dan zijn condensatormicrofoons uit den boze, alleen dynamische microfoons. En er is niet veel keuze, dus in dit geval raad ik altijd een Shure SM7B aan.
Dit is een legendarische microfoon die heel natuurlijk klinkt (bijna als een condensatormicrofoon), maar de omgeving niet zo sterk oppikt als een condensatormicrofoon. Hij heeft een zeer goede frequentierespons en klinkt ongelooflijk helder en gedetailleerd.
Als de akoestiek van de kamer goed is, gebruik je best een condensatormicrofoon. Deze klinken natuurlijker, duidelijker en preciezer. Als dit je allereerste microfoon wordt, wil je een microfoon die zo neutraal mogelijk klinkt.
Veel microfoons hebben versterkingen in bepaalde frequentiebereiken, waardoor ze geschikter zijn voor bepaalde situaties, maar niet voor allemaal. Daarom zou ik nooit een tube microfoon aanraden als je eerste microfoon, omdat die alleen geschikt is voor bepaalde situaties. Een neutrale microfoon daarentegen kan door elke zanger voor elk nummer gebruikt worden! Bij het mixen kun je de microfoon dan EQ-en om de gewenste klankkleur te krijgen.
De eerste condensatormicrofoon die veel producers kopen is de Rode NT1A - inclusief ikzelf - en het is een zeer goede eerste keuze. Deze microfoon is relatief neutraal (hij heeft een kleine maar minimale boost in de middenfrequenties, wat erg goed is voor de stem) en klinkt helder en duidelijk, zoals goede condensatormicrofoons.
Voor iets minder dan 250 euro heb je de Rode NT1, die iets beter klinkt. Als je iets meer geld te besteden hebt, zijn microfoons als de AKG C414 of de Neumann TLM 103 een heel goede instap in het high-end bereik.
En als je een professional bent en echt geld wilt verdienen met je muziek, is het de moeite waard om te investeren in 's werelds beroemdste high-end zangmicrofoon, de Neumann U87. Hij is erg duur - net geen €3.000 met een spider - maar het is gewoon een universele microfoon die bij elke zanger goed klinkt. Het is niet voor niets de meest gebruikte microfoon in professionele studio's.
Als je meer wilt weten over zangmicrofoons, raad ik je mijn artikel aan over de 8 beste microfoons voor rappers en zangers. Daarin vergelijk ik in detail de beste microfoons voor zangopnames.
Stap 3: Plaats de microfoon in de kamer
Als de ruimte akoestisch geoptimaliseerd is, maakt het bijna niet uit waar je de microfoon plaatst, zolang hij maar iets van de muur af staat en niet precies in het midden. De microfoon moet dan zo worden geplaatst dat de zanger of zangeres met zijn of haar rug naar de dichtstbijzijnde muur staat, zodat hij of zij de kamer in zingt en niet tegen de muur.
Bij condensatormicrofoons moet altijd een plopkap worden gebruikt om plosieve geluiden en andere geluiden die worden veroorzaakt door lucht die uit de mond wordt geblazen, te minimaliseren.
Als de kamer akoestisch niet zo goed klinkt, probeer dan verschillende plaatsen - soms klinkt het goed als er grote meubels in de buurt staan omdat die ook wat geluid absorberen. Dan is het belangrijk om niet in een hoek of dicht bij de muur te zingen, want daar zijn de akoestische problemen het duidelijkst. De beste plaats is ongeveer 1/4 van de lengte van de kamer.
De microfoon moet op de juiste hoogte worden geplaatst, zodat het kapsel van de microfoon zich op dezelfde hoogte bevindt als de mond van de zanger, misschien zelfs iets hoger. Als de microfoon een cardioïde karakteristiek heeft, moet de zanger iets van de microfoon af staan, minstens 10 cm. Als je dichterbij komt, worden de lage tonen benadrukt door het nabijheidseffect en klinkt de stem onnatuurlijk en onduidelijk.
Als de akoestiek in de kamer slecht is, moet er dichter bij de microfoon gezongen worden, zodat de geluidsreflecties veel zachter worden opgepikt dan het directe geluid.
Dit is niet het geval met omnidirectionele microfoons, zoals de AKG C414 of de Neumann U87 - hier kun je zo dichtbij komen als je wilt, de stem blijft natuurlijk.
Stap 4: De opname voorbereiden
De volgende stap is het voorbereiden van de opname. Dit kun je het beste doen voordat de zanger de studio in komt, anders moet hij of zij onnodig wachten. Niets verpest het humeur van een zanger meer dan wanneer hij of zij voor de microfoon moet wachten terwijl jij nog op zoek bent naar het juiste ingangskanaal in de DAW.
Een goede voorbereiding op een zangopname is onder andere:
- Bereid de track waarop de zanger opneemt voor met het juiste ingangskanaal en eventueel de juiste effecten. Zelf gebruik ik altijd een lichte compressor en wat reverb. De microfoon moet worden aangesloten op de interface met een XLR-kabel en er moet een track worden gemaakt in de DAW waar je het juiste ingangskanaal van de interface kiest.
- De muzikale begeleiding voor de opname moet aanwezig zijn. Of het nu gaat om een voltooide beat of een halfafgewerkte productie, het is belangrijk dat de zanger een begeleiding heeft om mee te zingen. Daarom wordt bij complete songproducties de zang vaak als laatste opgenomen, zodat alle andere elementen al vastliggen.
- Neem een fles water mee voor de zanger.
- Een notenstandaard voor de tekst voor het geval de zanger de tekst niet uit zijn hoofd kent.
Uit eigen ervaring kan ik zeggen dat een zanger veel beter presteert als hij de tekst uit zijn hoofd kent. Niet alle zangers kennen de tekst uit hun hoofd, maar het is de moeite waard om het nummer voor de opname uitgebreid te oefenen, zodat je alles hebt geïnternaliseerd.
Het is ook heel belangrijk dat de zanger zich op zijn of haar gemak voelt, want alleen dan kan hij of zij de beste prestatie leveren. Als je voor jezelf opneemt en zelf zingt, geldt hetzelfde: creëer een sfeer waarin je je prettig en ontspannen voelt. Sommige mensen zweren bij speciale LED-verlichting om die sfeer te creëren. Uiteindelijk is het een persoonlijke kwestie.
Neem de tijd en maak zoveel takes als nodig totdat je 100% tevreden bent. Want niets is belangrijker dan de opname - geen enkele hoeveelheid bewerking, mixage of mastering kan een slechte zangopname redden.
Toezicht
Voor vocale opnames krijgt de zanger koptelefoon zodat hij zichzelf door de microfoon kan horen samen met de muziek. Het is noodzakelijk om een gesloten koptelefoon te gebruiken, zodat de muziek niet via de koptelefoon terug in de microfoon dringt (er dringt toch wat door, maar dat is geen probleem zolang het heel stil is ten opzichte van de zanger, en dat is altijd het geval met een gesloten koptelefoon).
Als er andere mensen in de zaal zijn, zoals de geluidstechnicus of vrienden, dan moeten zij ook een koptelefoon hebben om mee te kunnen luisteren. Als je een aparte luisterruimte hebt, hebben deze mensen geen hoofdtelefoon nodig en kunnen ze normaal meeluisteren via de auditoriummonitoren.
Stap 5: Correct nivelleren
Als alles op zijn plaats zit, is het tijd om de microfoon goed waterpas te zetten. Persoonlijk laat ik de zanger het nummer altijd een paar keer zingen. Op die manier heb ik de tijd om het goed te doen en kan hij zijn stem opwarmen en me vertellen of hij zichzelf goed kan horen.
Je neemt waarschijnlijk digitaal op met een resolutie van 24 bits (alle moderne audio-interfaces hebben deze resolutie), wat betekent dat je niet zo dicht bij de bovengrens van het volume hoeft op te nemen als vroeger. Blijf dus ver weg van de rode zone! Een overbelasting tijdens het opnemen is bijna niet meer te redden.
Je kunt dan zonder problemen het volume harder zetten bij het mixen en toch geen ruisproblemen hebben omdat het dynamisch bereik zo groot is met 24 bits (144 dB). Vroeger had je met 16 bits een veel kleiner dynamisch bereik (96 dB) en moest je dus zo luid mogelijk opnemen.
Als je meer wilt weten over het begrip bitdiepte en dynamisch bereik, raad ik je mijn artikel aan over Sample Rate en Bitdiepte in digitale audio.
Maar egaliseren betekent ook - en dat is heel belangrijk - dat de zanger zichzelf goed hoort, niet te zacht. Want anders zingt hij of zij veel te hard tijdens de opname om te compenseren. Natuurlijk moet je bij bepaalde genres het volume zachter zetten als je weet dat de zanger gaat schreeuwen, bijvoorbeeld bij heavy metal, maar in de regel is dat zelden het geval.
De zanger moet één keer zingen en met zijn hand aangeven of hij zichzelf harder of zachter wil horen, totdat het perfecte volume is bereikt. Het volume van de zanger moet echter worden aangepast via een aparte monitorregeling, zoals een send-out of iets dergelijks, en niet via het inputniveau. Het ingangsniveau is alleen belangrijk zodat het volume in de DAW correct is. Pas het monitorniveau pas aan nadat je het ingangsniveau hebt aangepast.
Stap 6: Ophalen
Nu is het tijd voor de opname. In principe zijn er twee benaderingen voor vocale opnames:
- Neem het allemaal tegelijk in je op. Je neemt het hele nummer in één take op en herhaalt dit proces tot je 3 of 4 goede takes hebt om later mee te werken. Deze methode heeft de voorkeur van sommige zangers, vooral als ze veel live ervaring hebben.
- De afzonderlijke onderdelen worden stap voor stap opgenomen. Deze methode is wat omslachtiger, maar heeft de voorkeur van de meeste zangers in de studio, omdat je je altijd precies op de afzonderlijke delen kunt concentreren. Hier kun je het nummer opdelen in zoveel kleine delen als je wilt, bijvoorbeeld eerst het eerste couplet opnemen, dan het tweede couplet, dan het refrein, enzovoort. Daarna moeten de delen door de geluidstechnicus worden samengesneden.
Beide methoden kunnen zeer goede resultaten opleveren - welke je kiest is een kwestie van persoonlijke smaak.
Ik raad altijd aan om minstens twee of drie goede takes te hebben van elk deel van het nummer dat je perfect vindt en waarmee je later kunt werken tijdens het mixen. Want vaak merk je later tijdens het mixen problemen op die je tijdens het opnemen niet opmerkte, omdat je bijvoorbeeld de stem veel comprimeert tijdens het mixen.
Het is erg handig om nog een take achter de hand te hebben, waarbij misschien juist dit niet gebeurt (bijvoorbeeld als de zanger per ongeluk tegen de muziekstandaard schopt). Je kunt gewoon verschillende takes opnemen in hetzelfde spoor (in Pro Tools heet dit playlists, in Ableton take lanes) en later, bij het mixen, met een paar klikken beide opnames tegelijk vergelijken en de beste kiezen.
Als de opnamesessie te lang wordt, moet je altijd pauzes inlassen, omdat de concentratie van de artiest na verloop van tijd afneemt. Een opnamesessie zou niet langer dan 3 uur moeten duren - geoefende zangers kunnen het natuurlijk langer volhouden - omdat er daarna waarschijnlijk niets goeds meer uitkomt.
Mijn ervaring in opnames met veel zangers heeft me geleerd dat voor de meesten de eerste of tweede take meestal het beste is, omdat je dan gewoon met een helder hoofd kunt zingen, terwijl er bij de twintigste take al zoveel door je hoofd gaat dat je je nauwelijks kunt concentreren.
Maar elke zanger is anders - er zijn ook zangers die 5 takes nodig hebben om op te warmen. Hier moet elke zanger zelf beslissen hoeveel takes hij nodig heeft.
Stap 7: Basisprincipes voor het mixen van vocalen
Bij het opnemen moet de zang niet kant-en-klaar gemixt worden, maar het kan de moeite waard zijn om een paar effecten toe te voegen om de uitvoering beter te laten klinken en de zanger te motiveren. Dit omvat meestal galm (maar niet te veel) zodat de stem niet zo droog klinkt. Bij hiphopopnames helpt een compressor bijvoorbeeld ook om de stem wat meer punch te geven.
Als de zanger erg dicht bij de microfoon moet zingen vanwege de ruimte, kan het de moeite waard zijn om een EQ te gebruiken tijdens de opname om het nabijheidseffect tegen te gaan. Dit doe je door de lage tonen iets te verlagen, zodat de stem weer natuurlijker klinkt.
Dit is allemaal niet verplicht, maar kan de zanger helpen om beter te klinken, wat zijn stemming en motivatie verhoogt en uiteindelijk leidt tot een betere zangopname.
Als je meer wilt leren over het mixen van vocalen, raad ik je mijn uitgebreide mixgids aan, waarin ik ook uitleg hoe je vocalen mixt.
Conclusie
Tot slot wil ik nogmaals benadrukken hoe belangrijk de zangopname is voor de productie van een nummer. Ik zou zelfs zeggen het allerbelangrijkste. Zonder een goede zangopname zal er nooit een goed nummer ontstaan, hoe goed je het ook nabewerkt. Zelfs het beroemde Auto-Tune heeft relatief "goede" zangopnames nodig om het gewenste effect te bereiken.
Je moet dus altijd de tijd nemen en dit proces herhalen tot je de opname zo goed mogelijk hebt gemaakt. Maar je moet jezelf niet gek laten maken en je moet je eigen grenzen kennen of die van de zanger - hier is het heel goed om een tweede persoon te hebben die luistert.
Op een gegeven moment bereik je een punt waarop je jezelf objectief moet afvragen of een betere prestatie wel realistisch is. Een zanger die zijn eerste studiosessie doet, kan immers niet verwachten dat hij klinkt als zijn geliefde topster.
Hier vindt u meer gedetailleerde instructies voor het opnemen in de Home Studio:
Dutch 
German 
English 
French 
Spanish 
Portuguese